عوامل و پیامدهای تمایز جنسیتی در حوزه سیاست از دیدگاه جامعه شناسی اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه جامعه‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

این مقاله پس از ترسیم چشم‌اندازی از الگوی مطلوب مشارکت سیاسی زنان در اسلام، کوشیده است با رویکرد جامعه‌شناسی اسلامی به تبیین‌ علّی و کارکردی از تمایز جنسیتی در حوزه سیاست بپردازد. جامعه‌شناسی اسلامی در الگوی مفروض این مقاله، داعیة برخورداری از خصلتی منحصر به‌ فرد از حیث روش‌های تجربی و فنون آماری ندارد و به طور عمده از نظر مبانی هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی و نیز جنبه‌های نظری، شامل جنبه‌های تبیینی، تفسیری و هنجاری، از رویکردهای موجود جامعه‌شناسی تمایز می‌یابد. در خلال مباحث مقاله با اشاره‌ای گذرا به دیدگاه‌های جامعه‌شناختی، به‌ویژه فمینیستی و سپس بیان دیدگاه اسلام، زمینة مقایسة رویکرد اسلامی با رویکردهای رقیب فراهم شده است. یافته‌ها به طور خلاصه از این قرارند: رویکرد اسلامی با تکیه بر مبانی متمایز هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی و با مفروض گرفتن پاره‌اى تفاوت‌هاى طبیعى، از جمله تفاوت‌هاى ذهنى و عاطفى میان زن و مرد و نیز قدرت بدنى کمتر زنان در مقایسه با مردان و درگیرى بیشتر زنان با فرایند تولید مثل، به تبیینی علّی می‌پردازد که در آن، مشارکت سیاسی کمتر زنان و نیز تفاوت رفتار سیاسی زنان و مردان نتیجة ترکیبی از گرایش‌های طبیعى و عوامل اجتماعی ـ فرهنگی قلمداد می‌شود. از نگاه کارکردی نیز تمایز جنسیتی در سیاست، برحسب کارکردهاى اجتماعی مهم آن به ‌ویژه افزایش کارآمدی و استحکام نهاد خانواده، ارتقاى سلامت اخلاقى جامعه از طریق کاهش اختلاط جنسى و رعایت مصالح عمومى جامعه در انتخاب مدیران سیاسی، تبیین می‌شود.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
1. آیت‌اللهى، زهرا، زن، دین، سیاست، تهران: سفیر صبح، 1380.
2. ابن خلدون، عبدالرحمن، تاریخ ابن خلدون (8 جلد)، بیروت: دار احیاء التراث العربى، بی­تا.
3. ابن کثیر، اسماعیل، البدایه والنهایه (14 جلد)، بیروت: دار احیاء التراث العربى، 1408 ق.
4. اَبوت، پاملا و والاس، کلر، جامعه‌شناسى زنان، ترجمة منیژه نجم عراقى، تهران: نشر نى، 1381.
5. بستان (نجفی)، حسین، اسلام و تفاوت‌های جنسیتی در نهادهای اجتماعی؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و دفتر امور بانوان وزارت کشور، 1388.
6. بستان (نجفی)، حسین، گامی به سوی علم دینی (2): روش بهره‌گیری از متون دینی در علوم اجتماعی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390.
7. پناهی، محمدحسین، جامعه‌شناسی مشارکت سیاسی زنان، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، 1386.
8. حرّ عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه، (20 جلد)، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی­تا.
9. طباطبایى، سید محمدحسین، المیزان فى تفسیر القرآن، قم: جماعة المدرسین فى الحوزة العلمیة فى قم المقدسة، بی­تا.
10. فریدمن، جین، فمینیسم، ترجمة فیروزه مهاجر، تهران: انتشارات آشیان، 1381.
11. کلاین‌برگ، اتو، روان‌شناسى اجتماعى، ترجمة على‌محمد کاردان، تهران: نشر اندیشه، 1368.
12. گیدنز، آنتونى، جامعه‌شناسى، ترجمة منوچهر صبورى، تهران: نشر نى، 1374.
13. مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، بیروت: دار احیاء التراث العربى، 1403 ق.
14. مطهرى، مرتضى، یادداشت‌هاى استاد مطهرى، (جلد 5)، تهران و قم: صدرا، 1382.
 
منابع انگلیسی
- Bryson, Valerie (1999), Feminist Debates: Issues of Theory and Political Practice, London and Basingstoke: MacMillan Press LTD.
- Calhoun, C. Light, D.؛ and Keller, S. (1994), Sociology, New York: McGraw-Hill, Inc.
- Chibucos, T. R. and Leite, R. W. (2005), Readings in Family Theory, Thousand Oaks and London: Sage Publications.
- Esterchild, Elizabeth M. (2006), "Gender and Politics", Janet Saltzman Chafetz (ed.), Handbook of the Sociology of Gender, New York: Springer.
- Kramarae, Cheris and Spender, Dale (eds.) (2000), Routledge International Encyclopedia of Women, New York and London: Routledge.
 
منابع اینترنتی
- http://www.devinfo.org
- http://www.un.org