2024-03-29T16:43:14Z
https://pubs.jz.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=7100
مطالعات اسلامی زنان و خانواده
زنان و خانواده
2980-7603
2980-7603
1394
2
پاییز و زمستان
وجه اخلاقی حجاب و سرشت همدلانه آن
مسعود
صادقی
موضوع مقاله حاضر، تبیین وجه اخلاقی حجاب است. در سالهای اخیر، برخی از نواندیشان دینی ایرانی و غیر ایرانی تلاش کردهاند تا حکمت حجاب را به مقوله عفت پیوند دهند و آن را به عنوان یک وسیله برای حفظ عفت، بدون معنا و وجهی اخلاقی و یا وسیلهای ناکارآمد معرفی کنند. در این راستا، این مقاله درصدد بررسی چیستی وجه اخلاقی حجاب و پاسخ منتقدان به بود و نبود این وجهه اخلاقی با روش تحلیلی ـ توصیفی در واکاوی نصوص دینی است. در واقع، حجاب یک وجه اخلاقی دارد که آن را به پدیده و فضیلتی همدلانه و دیگرخواهانه تبدیل میکند؛ زیرا حجاب، روشی برای کاهش و کنترل دیگرآزاریهای جنسی است. از طرف دیگر، دلیل اصلی عدم فهم دقیق منتقدان حجاب شرعی از وجه اخلاقی این فریضه، آن است و نیز اینکه تفاوتهای ظریف مقولاتی چون عفت، حیا، بازدارندگی جنسی و پاکدامنی به درستی فهم و تبیین نشده است.
حجاب شرعی
وجه اخلاقی
عفت
حیا
پاکدامنی
2016
01
21
7
23
مطالعات اسلامی زنان و خانواده
زنان و خانواده
2980-7603
2980-7603
1394
2
پاییز و زمستان
واکاوی تاریخی ملیت مادر امام رضا(ع) نجمه: بانویی یونانیتبار
ناهید
طیبی
ملیّت مادر امام رضا(ع)، به عنوان بحث حاشیهای در منابع مطرح شده و دیدگاههای گوناگونی را برتافته است. بررسی ملیت بانو، نه تنها سبب کشف حقیقتی تاریخی میشود؛ بلکه زمینهای برای ارائه فرضیهای بزرگتر و پاسخی عمیقتر به این پرسش میشود که چرا مادران هفت تن از ائمه(ع)، کنیز و از ملیتهای مختلفی بودند. در تحقیق حاضر، فرضیه یونانی بودن بانو نجمه که برای اولین بار مطرح شده، با بهرهگیری از دلایل نقلی، قرائن و شواهد و با روش تحلیلی تاریخی بررسی میشود. دستاورد مقاله این است که بانو نجمه (اَروی)، کنیز غیر عربی یونانیتبار، با رنگ روشن، چهرهای درخشان و موهای قرمز متمایل به زرد بوده که در نوبه میزیسته و از اقصی المغرب خریداری شده است. بعید نیست که اجداد ایشان از یونانیهایی باشند که به توصیه ارسطو توسط اسکندر به سقوطرا مهاجرت کردند. وجود القاب شقراء، صفراء، صقرا و صقر، وصفِ مولَّدات و شگفتی اصحاب امام(ع) از خرید وی، سنت بَقط که واژهای هلنی است و غیره، از جمله دلایل و مؤیدات یونانی بودن او است.
مادران ائمه(ع)
ملیت مادر امام رضا(ع)
نجمه
سُقوطرا
بَقط
یونان
2016
01
21
25
48
مطالعات اسلامی زنان و خانواده
زنان و خانواده
2980-7603
2980-7603
1394
2
پاییز و زمستان
مراتب الزامات دینی و برخی از تکالیف زنان مؤمن
ولی الله
نقی پور فر
مراتب الزامات دینی، در قرآن کریم، سه مرتبه کلی «اسلام، ایمان، یقین یا احسان » است. مرتبه اول، برای عاقبت خیری لازم است؛ ولیکن کفایت نمیکند؛ حداقل مرتبه مطلوب و مرضی خدا، الزامات در سطح ایمان است که همان مرتبه اصحاب یمین و اصحاب میمنه را شامل میشود. مرتبه سوم، الزامات اهل عصمت و طهارت و الزامات علمای ربانی پیرو معصوم است که مرتبهای تشکیکی است و سه سطحِ «علم الیقین، عین الیقین، حق الیقین» را دربرمیگیرد. در این مقاله، با روش توصیفی-تحلیلی در قلمرو نصوص دینی، به ویژه قرآنی به حداقل الزامات مشترک زنان و مردان مؤمن و نیز به برخی از الزامات خاص بانوان در مرتبه اهل ایمان، فراتر از الزامات زنان مسلمان پرداخته میشود.
مراتب
الزامات
دینی
تکالیف
زنان مؤمن
2016
01
21
49
70
مطالعات اسلامی زنان و خانواده
زنان و خانواده
2980-7603
2980-7603
1394
2
پاییز و زمستان
جنسیت و ارزشمندی ذاتی
اردشیر
محمدی
مریم
مدملی
مناسبات جنسیت و ارزش، یکى از مسائل بنیادین در پژوهشهاى اخلاقى است. این مناسبات در سه سطح ارزشمندیِ «ذاتی، فاعلی و غایی» قابل بررسی است. تأخر در خلقت و ارتکاب نخستین گناه توسط حوا، از جمله شواهدی است که در کتاب مقدس به تأثیر جنسیت بر ارزشمندی ذاتی ناظر است. اندیشمندان سنتی غرب نیز به صورت آشکار و نهان بر دخالت جنسیت در ایجاد طبقات برتر و فروتر تأکید میکنند. در تقابل با این رویکرد، فمینیستها با اصرار بر بازاندیشی اخلاق سنتی غرب، درصددند تا صورتبندی نوینی از نظام و مناسبات اخلاقی متناسب با مفهوم جنسیت ارائه دهند. اگر چه آیین زرتشت نیز مؤلفههای متعددی دارد که بیانگر ارزشمندی زن است؛ اما هیچ گاه نمیتوان در ارائه تحلیلی مستند و جامع از آداب و آموزههای سازگار با نقص ارزشی زن غفلت کرد. در مقابل همه این نظریهها، در منابع دینی اسلام، آیات و روایات متعددی به تبیین ارزشمندی ذاتی برای نوع انسانها ـ فارغ از جنسیت ـ پرداخته است. هدف این پژوهش، تبیین مبانی انسانشناختی اسلام در موضوع ارزشمندی ذاتی با روش توصیفی ـ تحلیلی است که برای دستیابی به این هدف و به منظور معرفی ژرفتر اندیشه اسلام، آرای اندیشمندان و نیز متون مقدس با رویکرد تطبیقی بررسی شده است.
ارزشمندی ذاتی
جنسیت
جنس
زن
مرد
2016
01
21
71
94
مطالعات اسلامی زنان و خانواده
زنان و خانواده
2980-7603
2980-7603
1394
2
پاییز و زمستان
راهبردهای تحکیم نهاد خانواده مبتنی بر نظریه انسانشناختی علامه طباطبایی
قاسم
ابراهیمی پور
افزایش سن ازدواج، نرخ طلاق و خانوادههای تک سرپرست، کاهش نرخ موالید، تغییر در ساختار و کارکردهای خانواده و مسائلی مانند اینها، خانواده اسلامی-ایرانی را با چالشهای گوناگونی رو به رو کرده است که در صورت بیتدبیری و بیتوجهی میتواند باعث بحرانهای جبرانناپذیری شود. این مقاله درصدد آن است تا مبتنی بر مبانی انسانشناختی علامه طباطبایی و ترسیم تیپ ایدهآلهای سهگانه برای خانواده، راهبردهای تحکیم خانواده را تدوین کند. بر اساس ارتباطات استثماری انسان طبیعی، تعاملات فردگرایانه انسان اجتماعی و روابط گرم انسان متمدن، با سه مدل خانواده «استبدادی، دموکراتیک و متمدن» رو به رو خواهیم بود که هر یک به میزان شکوفاسازی گرایشهای فطری انسان به همسرخواهی، همسانی، فرزندآوری، نقشپذیری جنسیتی، فضیلتهای اخلاقی و آراستگی، در تحکیم خانواده تأثیر خواهند داشت. راهبردهای ابلاغی و اقناعی، به منظور اصلاح ساختارها، قوانین و نظام آموزشی، از یک سو و اصلاحات فرهنگی و آموزش عمومی، از سوی دیگر با هدف دستیابی به خانواده ـ محوری و سطوح هشتگانه تحکیم در این باره قابل توجه است.
خانواده
تحکیم
ثبات
خانواده ایرانی
انواع انسان
انواع خانواده
علامه طباطبایی
2016
01
21
95
118
مطالعات اسلامی زنان و خانواده
زنان و خانواده
2980-7603
2980-7603
1394
2
پاییز و زمستان
استلزامات سیاسی آیه قوامه از دیدگاه مفسران و فقهای امامیه و حنفیه
رقیه
جاویدی
محمدرضا
احمدی
نجف
لک زایی
دین مقدس اسلام، به سبب اهتمام شایانی که به نهاد خانواده دارد، دستوراتی را برای زندگی عادلانه و توأم با رحمت داده است که عمل به این دستورات، سبب سعادتمندی زن و شوهر و در نهایت، خانواده میشود و به تبع، سعادت خانواده را نیز به دنبال دارد. در این راستا، اسلام برای خانواده نیز همچون جامعه، وجود یک قیّم، سرپرست یا مسئول را (که با توجه به آیه قوامه، مردان هستند) ضروری میداند. از دیدگاه مفسران و فقهای امامیه و حنفیه، شوهر بر همسر خود در حوزههای مختلف، از جمله استمتاع، اسکان، خروج از منزل، اشتغال، تصرفات مالی و تعهدات شرعی، عبادات و امور مباح، قیومیت و سرپرستی دارد. در این راستا، میتوان از سه بحث خروج زن از منزل، اشتغال زن و تصرفات مالیاش، استلزامات سیاسی آیه را برداشت کرد؛ به این گونه که در اولی، بحث شرکت زن در امور سیاسی کشور، مانند شرکت در راهپیماییها، انتخابات، رأی دادن و سخنرانیهای مقامات یا کاندیداها مطرح میشود. اما در دومی، بحث اشتغال زن در خارج از منزل به دو صورت آزاد (مانند شرکت در احزاب یا کانونها و نهادهای تبلیغاتی کاندیداها) و قراردادی (مانند شرکت در مناصب و پستهای سیاسی) قابل طرح است. همچنین در سومی، مسئله پشتیبانی، حمایت و کمکهای مالی زن در امور سیاسی و انتخاباتی بررسی میشود. البته در سعه و ضیق قلمرو قیومیت شوهر بر همسر در حوزههای بیان شده، بین دو فقه امامیه و حنفیه و نیز در بین علمای هر کدام، اختلاف نظر وجود دارد. این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی موارد بیان شده می پردازد.
استلزامات سیاسی
آیه قوامه
قوامون
مفسران
فقهای امامیه
فقهای حنفیه
2016
01
21
119
142