جامعة الزهرا (س)
مطالعات اسلامی زنان و خانواده
2980-7603
2980-7611
8
15
2022
02
20
انواع مسئولیت تشکیل خانواده در فقه نظام جامع خانواده
7
34
FA
سید محمد
طباطبائی
سطح 3 حوزه علمیه قم، کارشناسی ارشد دانش اجتماعی مسلمین، دانشکده باقرالعلوم
pasokhgooy@chmail.ir
سید منذر
حکیم
استاد خارج فقه نظام جامع خانواده حوزه علمیه قم
mon953@yahoo.com
فقه نظام تشکیل خانواده، از ابواب فقه نظام جامع خانواده است که از جمله مسائل آن، مسئولیت مکلفان در نظام تشکیل است. نویسنده در این نوشتار با تبیین انواع این مسئولیتها، برای نظام خانواده، دو رکن «اهل» و «ارحام» و نسبت به تشکیل این دو رکن، دو نوع کلی از مسئولیت را در برابر رکن اوّل قائل است: مسئولیت در اقدام به نکاح و مسئولیت در انکاح. اقدام به نکاح، دو قسم مستحب و واجب دارد و انکاح به دو قسم کلی انکاح ولایی و انکاح تمهیدی تقسیم میشود. موضوع انکاح ولایی، الزام به نکاح مولّیعلیه و موضوع انکاح تمهیدی، فراهمکردن مقدّمات و الزامات ازدواج برای افراد است. انکاح ولایی در چهار صورت تبیین میشود: انکاح شخصی فضولی، انکاح شخصی استقراری، انکاح شخصی اصداری و انکاح کلی اصداری. انکاح تمهیدی در سه طبقه، وجوب مییابد: اولیاء، ارحام و مؤمنان. این قسم انکاح، بر اولیاء، واجب عینی؛ بر ارحام، واجب کفایی و بر مؤمنان، واجب اجتماعی است. انکاح تمهیدی میتواند در دو مرحله انجام شود: مرحله اوّل، پیش از تشکیل خانواده و مربوط به اقدامات و مقدّمات برای تحقّق نکاح است. مرحله دوم، پس از تشکیل خانواده و نسبت به پایداری آن صورت میگیرد. تشکیل رکن دوم (ارحام) با توجّه به وجوب حفظ نسل، وجوب تحکیم رکن اهل در نظام خانواده و وجوب تقویت جامعه مسلمین، وجوب مییابد و ولیّامر، اهل (رکن اوّل) و جامعه در این خصوص مسئول به شمار میآیند.
نکاح,انکاح ولایی,انکاح تمهیدی,نظام تشکیل خانواده
https://pubs.jz.ac.ir/article_145124.html
https://pubs.jz.ac.ir/article_145124_66ac67679fde0b98e20726b755a27415.pdf
جامعة الزهرا (س)
مطالعات اسلامی زنان و خانواده
2980-7603
2980-7611
8
15
2022
02
20
تزاحم اشتغال و فرزند پروری مادران شاغل و ارائه الگوی متناسب در فقه و حقوق
35
62
FA
فائزه
عظیم زاده اردبیلی
دانشیار دانشگاه امام صادق( علیه السلام)، تهران، ایران
azimzadeh@isuw.ac.ir
لیلا
بهرامی
گروه مطالعات زنان، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
lbahrami98@gmail.com
یکی از شاخصهای جوامع در حال توسعه، میزان مشارکت و نقشی است که زنان در آن کشور برخوردار هستند. با افزایش سطح تحصیلات بانوان، تقاضای ورود به عرصه کار و فعالیت از سوی آنان، روندی صعودی داشته است. اشتغال زنان در کنار مسئولیت مادری، چالشهایی را پیش روی زنان قرار میدهد. دغدغه زنان برای فرزندپروری مطلوب و چگونگی انطباق شرایط آن با فضای کار، نیازمند تحلیل روشمند است تا با بررسی ابعاد هویت زنان و اشتغال، در مواجهه با تبعات و مشکلات ناشی از تزاحم نقشها، تدابیر منطقی، مناسب و منطبق بر مولفههای شرعی و عرفی قابل اجرا اتخاذ گردد. پرسش اساسی تحقیق این است که با توجه به حق مشارکت اجتماعی زنان در عرصه اشتغال و اقتصاد خانواده و از سویی ایفای نقش مادری، چگونه این دو مقوله قابل جمع است؟ آیا سیاستها و قوانین موجود، از ایفای هر دو نقش پشتیبانی میکند؟ پژوهش میان رشتهای حاضر، با تبیین هویت و نقش مادری و اشتغال زنان در فقه و حقوق و بیان دیدگاههای موجود و نیز ارائه راهکار حل تزاحم، با روش توصیفی- تحلیلی از گزارههای مرتبط و به صورت اسنادی نگاشته شده است و با بهرهگیری از منابع معتبر دینی، الگوی متناسب برای زنان شاغل مادر را ارائه میکند. نتایج نشان میدهد که توجه به حق بر سلامت زنان در بعد شغلی و بازنویسی قانون کار و قوانین حمایتی از اشتغال زنان در جامعه، دو وظیفه مهم کارآمد خواهند بود و بدیهی است مدیریت این دو وظیفه بر عهده مادران است و دولت و نهادهای حقوقی در نظام اسلامی، وظیفه حمایتی دارند.
فرزندپروری,مادری,اشتغال,تزاحم,سیاستگذاری
https://pubs.jz.ac.ir/article_145125.html
https://pubs.jz.ac.ir/article_145125_a2dd21fdd7f1c527f6da4285c04b9a83.pdf
جامعة الزهرا (س)
مطالعات اسلامی زنان و خانواده
2980-7603
2980-7611
8
15
2022
02
20
نقش رعایت حریم های ارتباطی بر کیفیت محیط شغلی زنان شاغل
63
88
FA
مژگان
کارشناس
دانشگاه علامه طباطبایی
m_karshenas95@yahoo.com
معصومه
اسمعیلی
دانشگاه علامه طباطبایی
masesmaeily@yahoo.com
سمیه
کاظمیان
استادیار، گروه مشاوره، دانشگاه علامه طباطبائی
kazemian@yahoo.com
هدف این پژوهش، بررسی حریمهای ارتباطی زنان شاغل و اهمیت رعایت حریمها در محیط شغلی است. این مطالعه کیفی با مشارکت 15 نفر از بانوان شاغل در مراکز توانبخشی شهرستان نجفآباد، با روش نمونهگیری هدفمند و مصاحبه عمیق نیمهساختاریافته، تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. برای تجزیه و تحلیل دادهها، از روش تحلیل محتوای قراردادی استفاده شده است. تحلیل دادههای حاصل از مصاحبه، در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی صورت گرفت که به شناسایی 3 کد انتخابی، 9 کد محوری و 59 کد باز انجامید. نتایج، منجر به شناسایی دو مقوله اصلی شد که عبارتند از: 1) حریم شخصی؛ که با زیرمجموعههای حفظ مرزهای گفتاری، حفظ مرزهای رفتاری، حفظ مرزهای احساسی، همراه است و 2) حریم محیطی؛ شامل زیرمجموعه تفکیک جنسیتی و حفظ مرزهای اخلاقی-اعتقادی است. طبق یافتههای این پژوهش، مرزهایی که افراد برای خود میسازند، پایهای برای تعامل با دیگران شکل میدهد. در صورتیکه زنان شاغل، برای خود حریمهای مشخصی در محیط شغلی داشته باشند و دیگران نیز به این حد و مرز پایبند باشند، از رضایت شغلی بالاتری برخوردار بوده و از آرامش روانی بیشتری در محیط کار بهره خواهند برد که موجب ارتقای سلامت روان کارکنان میشود. همچنین، زنان شاغل، موافق اعمال مرز و حریم از جانب مدیریت و محیط شغلی هستند. در واقع، مدیریت مرزها، پیشگوی بسیار قوی در موفقیت یا شکست اشتغال زنان است. تعیین مرزهای شغل- خانواده، عامل کاهش تعارضات شغل- خانواده و مشکلات زناشویی افراد است و موجب افزایش کیفیت روابط بین همسری زنان شاغل نیز میگردد.
حریمهای ارتباطی,مرزها,زنان شاغل,محیط شغلی,رضایت شغلی
https://pubs.jz.ac.ir/article_145126.html
https://pubs.jz.ac.ir/article_145126_5eef30f02a5f13aba8ca9c325d267dea.pdf
جامعة الزهرا (س)
مطالعات اسلامی زنان و خانواده
2980-7603
2980-7611
8
15
2022
02
20
سیمای دختران در آیات و روایات (معناشناسی واژه بنات در آیات و روایات)
89
112
FA
سید محمد حسین
هاشمیان
گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم(ع)
hashemi1401@gmail.com
صبورا
امین فر
دانشگاه باقرالعلوم
aminfars@gmail.com
محسن
لبخندق
استادیار گروه فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق علیه السلام
labkhandagh@gmail.com
پرداختن به مبانی انسانشناختی و هویتشناختی از منظر اسلامی، یکی از پیششرطهای طراحی الگوها، شاخصها و حتی ترسیم سبک زندگی اسلامی است. در این میان، اهمیت نقش و اثرگذاری دختران از یک سو و نقطه ثقل هجمه فرهنگی دشمن از سوی دیگر، اهمیت پرداختن به تصویر و جایگاه دختران در نظام هستی از منظر اسلامی را دوچندان میگرداند. پژوهش حاضر با استفاده از روش معناشناسی ایزتسو، تصویر آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت((ع)) از واژه بنات را ترسیم میکند. با توجه به معناشناسی صورتگرفته از واژه بنات و روابط معنایی آن با واژگان: ولد، والد، مرأه، انثی، نساء، فتیات و کوثر بهعنوان واژگان وابسته، تصویر قرآن از دختر بهصورت اجمال اینگونه است که قرآن، جایگاه و منزلت دختران را در خلقت، در کنار پسران نشان میدهد و ریشه اصلی تفاوت میان دختر و پسر را تفاوتهای مأموریتی میداند که خداوند برای دو جنس در نظر گرفته است. براساس مأموریتهای ویژه و متفاوت اینجهانی، دختران از نظر ظرفیتهای جسمی، روانی و روحی بهگونهای خلق شدهاند که بتوانند از عهده انجام این رسالتها و نقشها برآیند. ویژگی پسندیده دختران از منظر آیات قرآن و روایات، حیا و پاکدامنی و همچنین شجاعت و خداجویی، نیکی و بزرگداشتن دیگران، آماده به کار، الفتگیرنده، بابرکت، کوشا، ریزبین و اهل نظافت، پیشقدم در انس، پرستار و دوستدارندگان است.
معناشناسی بنات,سیمای دختران,قرآن,روایات
https://pubs.jz.ac.ir/article_145127.html
https://pubs.jz.ac.ir/article_145127_305503e6f9f190ea46a8a732a7de97ce.pdf
جامعة الزهرا (س)
مطالعات اسلامی زنان و خانواده
2980-7603
2980-7611
8
15
2022
02
20
ارزیابی اخلاقی ادلّه مخالفان شأن مادری با محوریت مسائل روحی ـ روانی زنان
113
140
FA
محمد جواد
فلاح
هیئت علمی گروه اخلاق اسلامی دانشگاه معارف اسلامی قم
mjfallah.ac@gmail.com
فاطمه
نادری پاریزی
هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه ولیعصر (عج) رفسنجان
fatemenaderi87@yahoo.com
احساسات روحی و عاطفی زنان، از جمله ضرورتهای وجودی آنان است که خداوند در نهاد آنها به ودیعت گذاشته است. حس زیباییدوستی، از مصادیق چنین احساساتی است که برخی آن را با مادری و فرزندآوری در تنافی میدانند و معتقدند مادرشدن، احساسات و عواطف زنان بهویژه میل به زیباییدوستی آنان را متأثر میسازد. این دیدگاه در مقابل دیدگاهی است که مادری را بهعنوان یکی از نقشهای اساسی برای زنان ضروری میداند و استدلالهای پزشکی، روانشناختی و جامعهشناختی بر آن اقامه میکند. این مقاله با تمرکز به روش توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر استدلالهای اخلاقی، از ارزش مادری و شأن آن در مقابل دیدگاهی که مادرشدن را در تنافی با مسائل زیباییشناختی میداند، دفاع میکند. این استدلالها در دو محور سلبی و ایجابی سامان خواهد یافت. در محور سلبی، به نقد و ارزیابی دیدگاه مخالفان شأن مادری خواهیم پرداخت و در دیدگاه ایجابی، به نفع نقش مادری بر اساس تأثیرات روحی و باطنی بر سلامتی زنان – با تأکید بر آموزههای اسلامی - ادلهای را اقامه خواهیم کرد. نتیجه آنکه براساس دریافت نویسندگان میتوان از شأن و ارزش مادری در مقابل دیدگاهی که مادرشدن را در تنافی با احساسات و عواطف زیباییشناختی زنان میداند و از تجرد و عدم تندادن به فرزندآوری و فرزندپروری حمایت میکند، دفاع و این دو مقوله را با هم جمع کرد.
اخلاق اسلامی,اخلاق مادری,شأن مادری,زیباییدوستی زنان,مخالفان مادری,موافقان مادری
https://pubs.jz.ac.ir/article_145128.html
https://pubs.jz.ac.ir/article_145128_2793f86d83b16ee2b20ef6c805a0ca7c.pdf
جامعة الزهرا (س)
مطالعات اسلامی زنان و خانواده
2980-7603
2980-7611
8
15
2022
02
20
بررسی حکم سقط جنین درمورد تجاوز به عنف بر اساس قاعده نفی حرج
141
158
FA
فریبا
حکمت
دانشگاه ازاد اسلامی خمین
hekmat10625@gmail.com
محمود
قیوم زاده
گروه آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمین
maarefteacher@yahoo.com
عباسعلی
حیدری
استادیار گروه حقوق دانشکده علوم انسانی، واحد خمین دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمین، خمین، ایران؛
ab_heidari@iau_arak.ac.ir
از دیدگاه همه فقها، حکم اولی در سقط جنین، حرمت بوده و موارد مجاز بر اساس عناوین ثانویه است .یکی از مهمترین این عناوین، قاعده نفی عسر و حرج است .این قاعده، بر حکم اولیهای مانند حرمت سقط جنین حاکم است و نقش تعیینکنندهای در جواز سقط جنین حاصل از تجاوز به عنف ایفا میکند. مطابق تبصره ماده718 قانون مجازات اسلامی، فقط زن بارداری که ادامه حاملگی برای وی دارای خطر جانی است، اجازه سقط جنین دارد. در این میان، هیچ اشارهای به جنین ناشی از تجاوز به عنف و مخاطرات و معضلات روحی روانی زن قربانی تجاوز و در نتیجه، عسر و حرج شدید وی و حکم جواز سقط آن نشده است؛ در حالی که در بارداری حاصل از زنای به عنف، که زن دچار حرج و فشار شدید روحی میشود و احتمال خودکشی یا قتل توسط بستگان یا از بینرفتن آبرو و حیثیت بعید نیست. در مقاله پیش رو، با روش توصیفی و تحلیل محتوایی و با استفاده از ابزار کتابخانهای به حکم سقط جنین ناشی از تجاوز به عنف براساس قاعده نفی عسر و حرج پرداخته شده و به ابهامات و سوالاتی در این زمینه پاسخ داده شده است.
سقط جنین,نفی عسر و حرج,تجاوز به عنف
https://pubs.jz.ac.ir/article_145130.html
https://pubs.jz.ac.ir/article_145130_80a2bd823592872150ee1c5eec3edf5e.pdf