ORIGINAL_ARTICLE
معیار ترجیح فتوی به عنوان میزان شرعی در قانون گذاری با تطبیق بر قوانین خانواده
مطابق قانون اساسی، موازین شرع بر قوانین و مقررات مصوب در کشور حاکم بوده و قوانین نباید مغایر با آنها باشند. برای این منظور قوانین با فتاوای فقهی سنجیده میشوند. در این سازوکار دو واژه «موازین شرعی» و «مغایرت» اهمیت یافتهاند. به نظر میرسد ابهام در واژه مغایرت و فقدان نظریه روشن، درباره چیستی موازین شرع در موارد زیادی قانونگذار را دچار مشکل کرده است که وجود یک الگوی روشن و سلسله مراتبی را در تقنین و نظارت بر قانون، ایجاب میکند. این الگو مربوط به سازمان تقنین و نظارت نیست؛ بلکه باید با تبیین دقیق واژه موازین شرع، حدود مغایرت قوانین با شریعت معلوم گشته و معیار ترجیح فتوا در فرآیند قانونگذاری مشخص شود. در این نوشتار ضمن بررسی ابهامات موجود در دو بند مغایرت و موازین شرعی و تطبیق آن بر مصادیقی از قوانین مربوط به خانواده، الگویی جدید برای معیار ترجیح فتوی به عنوان میزان شرعی پیشنهاد شده است. ارائه این الگو به روش تحلیلی در حیطه قواعد اصولی و تحلیل قوانین مصوبه قانون اساسی صورت گرفته است.
https://pubs.jz.ac.ir/article_82556_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2015-08-23
7
21
مغایرت
موازین شرعی
قانونگذاری
شورای نگهبان
قوانین خانواده
فریبا
علاسوند
alasvand.f@gmail.com
1
استادیار مرکز تحقیقات زنان و خانواده
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی مفاهیم ناظر به مصادیق پوشش بانوان در منابع اسلامی
پارهای از مصادیق و الگوهای پوشش بانوان و حدود آن در قرآن و روایات ذکر شده است و برخی دیگر را باید در بافتار گزارشهای موجود در منابع تاریخی، روایی و تفسیری یافت. اصطلاحاتی مانند: جلباب، خمار، قناع و... در شبکه مفهومی پوشش بانوان ناظر به مصادیق پوشش هستند. شناخت و معرفی صحیح این واژهها با استفاده از متون متقدم و اصیل میتواند حقیقت معنایی آنها را در مصادیق پوشش و کیفیت عرفی شدن بعضی از آنها در عصر حاضر به دست دهد. اگر بازیابی مصادیق مربوط به پوشیدگی در شبکه مفهومی پوشش بانوان به طور دقیقتری انجام شود و از سویی تقابل و یا هماهنگی واژههای متون مختلف پیشین با مصادیق امروزین آن در این حیطه شناسایی گردد، الگویی مطابق با آموزههای دست ناخورده ترسیم خواهد شد. این تحقیق با روش تحلیلی و کتابخانهای، به تبیین و ارائه مفاهیم با معنای حقیقی و مبتنی بر کتاب و سنت برای مصادیق پوشش بانوان در سه بخش سر، نیمتنه و تمام بدن پرداخته است، که از گذر آن میتوان درستی یا کاستیهای پوششهای متداول امروزه را به قضاوت نهاد.
https://pubs.jz.ac.ir/article_82560_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2015-09-22
23
48
پوشش
مصادیق پوشش
جلباب
خمار
منابع اسلامی
لیلا
عبداللهی
1
طلبه ی سطح چهار رشته ی تفسیر و علوم قرآنی
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
قانون حمایت خانواده و ضمانت اجرای موثر در مورد نشوز زوج
به موجب آموزههای فقهی و بایستههای حقوقی، با تشکیل خانواده، حقوق و تکالیف مختلفی میان زوجین و نیز بین پدر و مادر و فرزندان برقرار میشود؛ به منظور صیانت از نهاد خانواده در مورد وظایف زوجین، ضمانتهای اجرایی گوناگونی؛ اعم از مدنی و جزایی وجود دارد که میتواند عامل پیشگیری از تضعیف این نهاد با ارزش اجتماعی گردد. از آنجا که تحقق نشوز در روابط زناشویی، امری مشترک میان زوج و زوجه است، شرع و قانون در جهت جلوگیری از آن، ضمانتهای اجرایی را در نظر گرفتهاند. در صورت نشوز زن؛ حق اعراض، تأدیب و یا خودداری از پرداخت نفقه و در فرض استمرار نشوز، حق تجدید فراش با اذن دادگاه برای مرد حاصل میگردد. در مورد نشوز مرد، تنها زمانی که این نشوز به دلیل عدم پرداخت نفقه باشد، قانونگذار علاوه بر ضمانت اجرای مدنی، ضمانت اجرای کیفری نیز برای آن در نظر گفته است؛ ولی قانون حمایت خانواده، نسبت به سایر موارد نشوز مرد که در فقه مورد توجه قرار گرفته سکوت کرده است. این نوشتار با روش تحلیلی ـ توصیفی نگاشته شده است و سعی دارد به این پرسش اساسی پاسخ دهد که آیا اساساً میتوان عدم رعایت حق مضاجعه یا حق مواقعه از سوی زوج را جرم تلقی کرد؟ و به فرض صحت جرم انگاری، میتوان برای جلوگیری از آن، ضمانت اجرای کیفری در نظر گرفت؟ یافتههای این مقاله نشان میدهد که حتی اگر در مواردی، قانون حمایت از خانواده، از بازدارندگی لازم برخوردار نباشد و از این جهت نقدهایی بر آن وارد باشد، ملاحظات خاص زندگی خانوادگی و خصوصیات حقوق یاد شده، جز در مورد ترک انفاق، نافی رویکرد کیفری به آن میباشد و در خصوص این مورد، سکوت قانون حمایت خانواده، سکوتی بجا و درخور بوده است؛ هرچند ضمانت اجراهای مدنی به قوت خود باقی خواهد بود.
https://pubs.jz.ac.ir/article_82561_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2015-08-23
49
70
خانواده
نشوز
قانون حمایت خانواده
حقوق جنسی زنان
سوء معاشرتف
ضمانت کیفری
جواد
حبیبی تبار
1
استاد حوزه و دانشگاه ، مدیر گروه فقه و حقوق خانواده جامعه المصطفی
LEAD_AUTHOR
انسیه
فراهانی
2
دانشجوی دکتری مطالعات و تحقیقات زنان
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
هنجارشناسی غیرت جنسی در اسلام از منظر روایات
«غیرت» یکی از حالات و عوارض انسانی است که منشأ آن، گاه حبّ ذات، فطرت و گاه فرهنگ و ساختارهای اجتماعی دانسته شده است، گونههای مختلفی از این حالت انسانی وجود دارد که غیرت جنسی حاصل تقسیم غیرت با توجه به شاخص «جنسیت» است و حاصل این تقسیم، «غیرت جنسی مردان» و «غیرت جنسی زنان» است. با وجود ارزشگذاری و نگاه هنجارهای موکدی که در متون دینی به اصل غیرت و همچنین غیرت جنسی مردان وجود دارد، نصوص دینی حاکی از نگاهی متفاوت به غیرت جنسی زن است که این امر در کنار فطری دانستن امر غیرت این شبهه را طرح میکند که چطور امری فطری میتواند در یک جنس مذموم و در جنس دیگر ممدوح باشد؟ در این مقاله با ترکیبی از دو روش نقلی و تحلیلی ضمن پرداختن به مفهوم شناسی، گونهشناسی و هنجارشناسی غیرت جنسی، با استفاده از روایات موجود در این موضوع، «شریعت» به عنوان شاخصی برای تحدید امور فطری، ملاک هنجارگذاری غیرت جنسی معرفی شده است.
https://pubs.jz.ac.ir/article_82562_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2015-09-22
71
89
غیرت
غیرت جنسی
امر فطری
هنجارشناسی غیرت جنسی
نرجس
رودگر
fmz@jz.ac.ir
1
استادیار و عضو هئیت علمی جامعه المصطفی
LEAD_AUTHOR
زهرا
قاسمی
2
دانش پژوه سطح سه و کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نقش حکم رجوع پس از طلاق در حفظ نهاد خانواده در پرتو قرآن کریم
آسیبپذیری نهاد خانواده و اجتماع از «طلاق» انکارناپذیر است. از جمله راهکارهای مطرح دین مبین اسلام در راستای کاهش آمار جدایی، بازگشت دوباره زوجین به زندگی است که بنا بر نوع طلاق متفاوت است. جز در موارد معدودی ـ که حرمت ابدی بین زوجین ایجاد میشود ـ امکان پیوند دوباره بعد از وقوع «طلاق» وجود دارد. بارزترین مورد این پیوند دوباره در «طلاق رجعی» و در ایام «عده» است. حکم عده بعد از طلاق و حق «رجوع» از جمله مسائلی است که در ضمن آیات طلاق بیان شده است که حاوی حقوق و وظایف زوجین در این ایام است. این نوشتار با بررسی تفاسیر آیات ناظر به طلاق و همچنین روایات مرتبط در کتابهای فریقین، راهکارهای مطرح شده در قرآن کریم، در موضوع «رجوع پس از طلاق» و نقش آن در حفظ نهاد خانواده را با روش نقدی و تحلیلی مورد بررسی قرار داده است. سکونت زن در منزل همسر، برخورداری از حق نفقه، برقراری روابط نیکو و شایسته با همسر، اشتراط عزم جدی مرد بر صلح و آشتی در حلیت رجوع، محدود بودن تعداد رجوع به دو مرتبه و تحریم ازدواج پس از آن مگر بعد از وقوع محلل (ازدواج با شخص دیگر و برقراری رابطه زناشویی)، شایستگی همسران سابق برای ازدواج مجدد نسبت به دیگران، ممانعت نکردن از رجوع همسران به وسیله وابستگان و محترم شمردن حدود الهی؛ مطالبی است که در این آیات به آنها توجه شده است که حقوق و وظایفی را برای هر یک از زوجین مقرر نموده است. عنصر مشترک در این احکام، حفظ متقابل مقام و جایگاه همسران و ایجاد زمینه برای بازگشت دوباره به زندگی است تا در نتیجه آن، کانون خانواده که مهمترین و تأثیرگذارترین نهاد اجتماعی است، از آسیبها حفظ شود. رعایت «حدود الهی» و «تقوا» به طور قطع میتواند تضمینی برای تحقق این حقوق و وظایف مطلوب قرآن باشد.
https://pubs.jz.ac.ir/article_82563_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2015-09-22
91
113
عده
رجوع
طلاق
طلاق رجعی
خلع
تفسیر
مریم
قوجایی خامنه
1
پژوهش گر گروه تفسیر و علوم قرآن جامعه الزهرا (س)
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
جایگاه زن در قوس نزول و قوس صعود از دیدگاه ابن عربی
براساس نظریه تجلی در عرفان اسلامی، هر موجودی مظهر خداوند سبحان است و به میزان ظرفیت وجودی خویش خداوند را متجلی مینماید. این حقیقت در دو قوس صعود و نزول تأثیر میگذارد؛ دیدگاه ابن عربی نسبت به زن تابعی از اقوال وی در این دو محور است. او در پایهگذاری دیدگاه خود نسبت به زن، کاملاً وامدار شخصیت حضرت رسول اکرم(ص) و روایت معروفی از ایشان است که زن را به عنوان اولین محبوب دنیایی خویش بر میشمرند. ابن عربی به وزان یکسان شمردن خلقت زن و مرد در قوس نزول، در قوس صعود نیز کمال لایق هر دو را همسان و مقام قطبیت میداند. او با اعتقاد به حوای هستی، حقیقت متناظر با آن را نفس رحمانیای میداند که خود صادر اول و تجلی واحد حق سبحانه است و سایر تجلیات، صورتی از آن محسوب میشوند و در قوس صعود نیز به حکم لطافت وجودی زن و مسانخت او با عوالم عِلوی، سرعت بیشتری جهت وصول به مقامات عالیه برای او قلمداد مینماید. در نهایت وی علت محبوبیت زن برای حضرت رسول اکرم(ص) را برخاستن رایحه وجود از زن و در نتیجه شهود اعظم حق سبحانه، در زن میداند. این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی، به استنباط و کشف جایگاه زن از منظر ابن عربی پرداخته است و شواهد پراکندهای در آثار این عارف بزرگ را در موضوع زن، با چینشی برگرفته از ادبیات عرفان نظری در قوس صعود و نزول بررسی نموده است.
https://pubs.jz.ac.ir/article_82564_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2015-09-22
115
129
ابن عربی
قوس نزول
قوس صعود
تجلی
زن
زهرا
شریف
1
استاد یار و عضو هئیت علمی جامعه المصطفی
LEAD_AUTHOR